Dempuèi 1990, lo Grop Intergovernamental d’Expèrts sus l’Evolucion del Climat (GIEC, siá IPCC en anglés) establiguèt cinq rapòrts a destinacion dels decideires politics. Rapòrt après rapòrt, un tablèu plan sorne de l’evolucion del climat s’es afortit. En 2015, la COP21 recampèt a Paris 195 païses que tombèron d’acòrdi per manténer l’augmentacion mejana de la temperatura de la planeta en dejós de 2 grases, per rapòrt als nivèls preindustrials. Dempuèi, las emissions dels gases d’efièch de sarra (GES), grands responsables del rescaufament climatic, an pas quitat de créisser, e los deganacis climatics tanpauc. Alara que dins un avertiment recent, lo GIEC recomandèt de depassar pas 1,5 gra d’augmentacion de la temperatura, la COP24 que ven de se téner en Polónia manquèt d’ambicion. De tot biais, per capitar, las responsas que seràn aportadas a l’urgéncia climatica deuràn prene en compte la justícia fiscala e sociala, en França e dins lo mond.
Avertiment del GIEC
Abans la publicacion del seisen rapòrt en 2019, lo GIEC presentèt lo 6.10.2018 a Incheon (Corèa del Sud) son primièr estudi suls efièches d’un rescaufament de 1,5°C de la temperatura mondiala per rapòrt a un rescaufament de 2°C. S’agís d’un rapòrt especial que foguèt comandat en 2015 pendent la COP21, per ajudar los Estats dins lors ambitions climaticas en vista de la COP24, organizada del 4 al 15.12.2018, en Polónia. Preparat per un centenat de scientifics de 40 païses, a partir de mai de 6000 publicacions scientificas, lo rapòrt menèt a un « resumit a l’intencion dels decideires » d’una vintena de paginas (1). Aquesta sintèsi foguèt obtenguda amb granda difficultat perque deviá èsser aprovada a l’unanimitat dels representants dels Estats. Las delegacions estatsuniana e saodiana se mostrèron fòrça rugosas al long de las negociacions.
Segon lo GIEC, lo desrèglament climatic toca ja las populacions, los ecosistèmas e los mejans de subsisténcia. Cada mièg gra de mai compta, e limitar lo rescaufament a 1,5°C puslèu qu’a 2°C, presenta d’avantatges indenegables quant a l’intensitat de las calorassas, la perda de biodiversitat, las pluèjas torrencialas, lo creis del nivèl marin, la pesca, la banquisa arctica, los escuèls corallins, las culturas cerealièras. Mas s’es pas impossible de depassar pas 1,5°C, de transicions sens precedent, tocant totes los aspèctes de la societat, son indispensablas (1). Las emissions mondialas dels GES devon baissar de 45% d’aicí a 2030 (per rapòrt a 2010) e la part de las energias renovelablas per l’electricitat, creisser a 70-85% en 2050. La reduccion de la pollucion de l’air permet a l’encòp, de limitar lo rescaufament e de melhorar la qualitat de vida (santat, biodiversitat, environament) de totes los umans. Mas, pel GIEC l’implicacion del sector financièr es indispensabla per luchar contra lo desrèglament climatic.
Una COP24 sens ambicion
La COP24, la conferéncia onusiana pus recenta sul climat, se debanèt del 2 al 15.12.2018 a Katowice, en Polónia (2). Los 196 païses participants s’acordèron sus las règlas d’aplicacion de l’acòrdi de Paris (concluit en 2015 a la fin de la COP21) permetent sa realizacion efectiva en 2020. Mas, la COP24 manquèt d’ambicion: capitèt pas a obténer mai d’esfòrces dels Estats. Los engatjaments que foguèron preses en 2015 son insufisents, perque plaçan la planeta sus una trajectòria de rescaufament d’al mens 3°C, sens comptar que 2018 vegèt las emissions mondialas créisser de 2,7%, e que foguèt l’annada la pus cauda jamai enregistrada per unes païses europèus dont França. De mai, publicada lo 19.11.2018, una sintèsi portant sus 3 300 estudis relatius al cambiament climatic dempuèi 1980 mòstra que: santat, alimentacion, aiga o economia son pertocadas de 467 biaisses diferents (3). Clarament, los negociadors de la COP24, tenguèron pas compte ni del rapòrt del GIEC ni d’aquesta sintèsi…
La manca d’ambition de la COP24 es la resulta d’interèsses antagonistas. A la revèrs dels païses los pus vulnerables (totalizant un miliard d’umans) implorant mai d’esfòrces politics e financièrs per lor subrevida, los païses exportadors de combustibles fossils (Arabia Saodita, Koweit, Russia e Estats Units), faguèron pression per minorar l’importància del rapòrt del GIEC. De mai, la COP24 deguèt èsser prolongada d’un jorn de mai a causa de Brazil. Aqueste païs capitèt a far rebutar a la COP25 (organizada per Chile en 2019), las decisions sus l’aplicacion de l’article 6 de l’acòrdi de Paris: article complèx relatiu als escambis de las emissions de GES (gas carbonic o CO2 sustot), que permeton als païses los mens pollueires de revendre de « quotas » als autres païses. La posicion de Brazil se va pas assoplir amb l’eleccion del novèl President climatodobtaire…
Manca de finançaments
A la COP24, los païses rics se contentèron de prometre (coma ja previst per la COP21) lo transferiment de 100 miliards de dolards, siá 88 miliards d’euròs, cada an, als païses vulnerables d’aicí a 2020, per los ajudar a s’adaptar al rescaufament e a baissar lors emissions de GES. S’agís d’una soma plan estequida per de besonhs estimats a de milièrs de miliards de dolars.
Union Europèa (UE) metèt en plaça en 2005 un mercat del carbòni per contrarotlar e baissar las emissions de GES de son industria e de sos productors d’electricitat. UE fixa una limita a las emissions de GES e permet los escambis de quotas d’emissions. L’unitat de compte e d’escambi, lo « quota », representa una tona de carbòni o de GES equivalent. Cada participant al mercat carbòni deu restituir cada an, tant de quotas que de tonas de CO2 emesas dins l’atmosfèra. Lo sistèma europèu d’escambi de quotas d’emissions, s’aplica a mai de 11 000 installacions fixas representant prèp de 45% de las emissions de GES de UE (siá prèp de 1750 milions de tonas equivalent CO2). UE impausa un limit superior sus las emissions de las installacions concernidas (produccion d’electricitat, malhums de calor, acièr, ciment, rafinatge, veire, papièr…), e lor attribuís de quotas correspondent al limit. Gràcias al mercat carbòni, las emissions industrialas e de la produccion d’electricitat baissèran de 24% entre 2005 e 2015 (4a). Mas lo prètz del quota que depend de diferents paramètres, passèt de 25 eurò la tona de CO2 en 2008, a 5 € en 2016. Gràcias a una reforma, lo prètz del quota tornèt montar a 25 € en 2018, e deuriá atenher 40 €/tCO2 d’aicí 2023 e forçar unes païses europèus a utilizar mai de gas e mens de carbon.
Taxa carbòni
La fiscalitat sus las emissions dels GES es tractada tanben al nivèl nacional. França metèt en plaça una fiscalitat carbòni en 2014, integrada dins las taxas interioras sus las consomacions dels produits energetics (4b). Las recèptas devián permetre de contribuir al finançament de la transicion energetica. Mas pel govèrn de uèi, las recèptas devián raportar d’argent a l’Estat, sustot per compensar la supression de l’ISF e la « flat tax » suls revenguts del capital. Aital lo govèrn deviá far tot lo contrari de çò que demandava N. Hulot: obrar per la justícia fiscala e sociala per far se juntar « problèmas de fin del mes e problèmas de fin del mond« . Lo desacòrdi menèt lo Ministre de la transicion ecologica e solidària a quitar lo govèrn l’estiu passat, e puèi, los « gilets jaunes » a se levar per exigir una vertadièra justícia fiscala e sociala.
La lucha per la transicion ecologica es ligada intrinsecament a la lucha per la justícia fiscala e sociala contra las inegalitats: pertot dins lo mond, los paures son las victimas primièras de la degradacion de l’environament. Fa un trentenat d’ans que los scientifics quitan pas de donar l’alarma, a partir dels resumits pels decideires del GIEC (resumits que son estats, cada còp, sosestimats per reculhir una unanimitat de faciada, 5). Fa un trentenat d’ans tanben que, de bada, cada novèl President francés promés de far una vertadièra reforma fiscala. Lo 18.12.2018, quatre ONG lancèron una crida representant la primièra etapa d’un recors en justícia contra l’Estat francés, per inaccion fàcia al cambiament climatic (6). Quatre setmanas pus tard, la crida es estada signada per mai de 2 milions de ciutadans!. En 2017, lo Programa de las Nacions Unidas pel Environament repertorièt 119 accions judiciaras tocant al climat dins l’UE e 667 als Estats Units. Del costat de las inegalitats, aprene que los 26 miliardaris los pus rics de la planeta, possedisson tant coma la mitat la pus paura de l’umanitat, es insuportable e noirís la colèra dins lo mond entièr (7).
Autonomia regionala
Per enfaciar l’escomesa, l’umanitat se pòt apiejar sus: la reduccion de las inegalitats e de lors causas (per crear una volontat comuna per se liberar de las energias fossilas e d’un biais de consomacion destructor), una desmondializacion, dins lo sens d’una regulacion dels escambis sus de critèris socials e environomentals, e la democracia locala, participativa, a desvolopar cap a una vertadièra autonomia regionala. Per nautres occitans, aquesta demòra la sola possibilitat per sauvar e afortir cultura e lenga nòstras.
Fernand Vedel
Referéncias
1- GIEC (2018) Summary for policymakers of IPCC special report on global warming of 1,5°C approved by governments. www.ipcc.ch/2018/10/08/summary-for-policymakers
2- COP24 (2018) Decisions adopted at the climate change conference in Katowice, Poland. United Nations Framework Convention on Climate Change. https://unfccc.int/event/cop-24
3- Mora C. et al. (2018) Broad threat to humanity from cumulative hazards intensified by greenhouse gas emissions. Nature Climate Change 8, 1062-1071. https://doi.org/10.1038/s41558-018-0315-6
4- Ministère de la transition écologique et solidaire (2016) Marchés du carbone.
a: www.ecologique-solidaire.gouv.fr/marches-du-carbone
b: www.ecologique-solidaire.gouv.fr/fiscalite-carbone
5- Vedel F (2008) Consensus politic e sosestimacion de las consequéncias del cambiament climatic. Occitania-VVAP, 158: 16-17 (2008)
6- La Fondation pour la Nature et l’Homme, Greenpeace France, Notre affaire à tous, Oxfam France (2018) Crida titolada « L’affaire du siècle »cf: laffairedusiecle.net
7- Byanyima W. 0xfam International, rapòrt del 21.01.2019