Qual se soven de l’escandal de l’amianta ? Pr’aquò son a l’entorn de 30 000 personas en França al jorn de uèi a esser las victimas d’aquela fibra minerala cancerigèna. Un òme, Peire Pezerat, decidiguèt de rendre omenatge a los que luchèron per far reconeisser los dangièrs de l’amianta : obrièrs, sindicalistas e tanben cercaires, universitaris. Peire Pezerat filmèt « Les sentinelles », ambe de testimoniatges clars, d’un grand natural, e tanben qualques imatges tirats dels arquius. Nos porgís un documentari fòrt, ont l’intensitat puja pichon a pichon, mina de res, per atenher de moments ont lo spectator poirà pas retener las lagremas… Es de notar tanben que l’autor abòrda en fin de film d’unas situacions ont de trabalhaires (agricultors, obrièrs) son empoisonats per de pesticidis, victimas de la cobesiá d’un patron ! D’aquí ven lo titol del film : los obrièrs son los primièrs en contacte directe ambe lo dangièr, son « las sentinèlas » !
A l’escasença de la sortida d’aqueste film documentari avem encontrat Jean Marie Birbés que joguèt un ròtle important dins l’afar de l’amianta. Jean Marie es un dels protagonistas principals del film, e es tanben president de l’Associacion de Defensa de las Victimas de l’Amianta 81.
Occitania : Nos podetz dire cossí setz estat en contacte ambe d’amianta ?
J-M Birbés : Aprep mon servici militar en 1976, acompanhèri un jorn mon paire a l’usina d’Eternit prep d’Albi. Mon paire cercava de trabalh, mas lo prenguèron pas : lo trapèron tròp vielh ! Me prepausèri alara, e en decembre de 1976 començèri de trabalhar dins aquesta usina. Mon trabalh consistissiá a fabricar de tudèls en fibrociment : una mescla de ciment e de fibra d’amianta. Un jorn un tudel espetèt : faguèt de posca pertot. Coma una bruma de posca, i vesiam pas res ! Un delegat sindical passèt e nos diguèt de sortir d’aquí, de demorar pas dins aquela posca. Alara tot lo monde sortiguèt de l’usina, far grèva èra un biais de se parar.
Occitania : De qué disián los patrons davant aquela situacion ?
J-M Birbés : Era pas evident. A cada còp que voliam parlar d’amianta, lo patron disiá : « Atencion, cal pas anar tròp luenh, sequenon anatz far tampar l’usina ! ». Doncas èra complicat per nosautres, voliam pas perdre lo nòstre trabalh ! Cal dire tanben que sabiam pas exactament lo dangier que representava. Las multinacionalas de l’amianta s’èran recampadas e inventèron « l’usatge contrarolat de l’amianta » ! Una enfumada qué ! Mas a l’epòca pensavem aital contunhar lo trabalh e preservar la nòstra santat. E ajustarai qu’auèi l’industria dels pesticidis fa exactament la meteissa causa !
Occitania : I ajèt a un moment un eveniment decisiu que faguèt cambiar las causas ?
J-M Birbés : Es estat una presa de consciença progressiva e fòrça longa. D’en primièr al fur e a mesura que las annadas passavan, subissiam de plans socials, e en mema temps de collègas tombavan malaut. I ajèt tanben una generacion novela d’obriers e de militants que pensavan diferentament. Abans los ancians balhavan la prioritat al trabalh, e demandavan una prima en cas de dangièr. Los joves eles volian pas de prima, mas volián esser protegit e privilegiavan la santat e l’environament. Un dels problemes qu’aviam es qu’aviam pas de scientifics o de personalitats capablas de pausar clarament las causas. Quand encontrerem Henri Pezerat qu’èra director de recerca al CNRS coma toxicològ e geològ comprenguèrem melhor. Nos sem duberts en defòra de la CGT, nos permetèt non solament d’encontrar de personas novelas, mas tanben de far evoluir los militants de la CGT. Nos calguèt 20 ans de luta per arribar a comprener tot aquò e religar la recerca e lo monde del trabalh.
Occitania : E avetz obtengut çò que demandiatz !
J-M Birbés : E òc ! Cal dire qu’i aviá de mai en mai de victimas, e pas sonque dins las fabricas : de professors expausats a l’amianta dins lor liceu moriguèron, e plan d’autres. Fin finala lo govern interdiguèt tota produccion, comercialisacion o transformacion de l’amianta al 1er de genier de 1997. Es estat una granda victòria. Dins mon usina obtenguèrem d’emplegar d’autras fibras que la de l’amianta. Avem cambiat del jorn a l’endeman, èra pas un probleme tecnic. Mas aquelas fibras novelas èran mai cara de 25% : l’empoisonament a l’amianta èra un crimi per d’argent !
Occitania : quin agach portatz sus la societat d’ara ?
J-M Birbés : Auèi dirai que la situacion es la meteissa dins lo nucleari o pel monde agricòla. Sem totes empoisonats pels pesticidis auèi. Pensi qu’aquela societat es sens avenir. La question que me pausi es cossí far per passar d’una societat a una autra sens violença, sens tròp de degalhs ? Cresi qu’ambe un bocin de volontat e de reflexion la poiriam bastir aquela societat novèla, una societat atencionada. Aquela luta que visquèri es una granda leiçon de vida. Soi sovent estat confrontat a la mòrt, mas ai encontrat d’òmes e de femnas fantasticas : la vida es polida e val lo còp d’esser viscuda !
Prepauses reculhits per Uc Jourde, avrial 2016.
