« Jaurés occitan » ? Me poiriáiconflar d’aver levada la lèbre en 1983, dins lo mitan de la recèrca, per un article del Bulletin de la Société d’Études jaurésiennes .
Aquò me valguèt qualquas deneg acions e ai pa s l’impress ion qu’encara uèi, l’idèa siá acceptada dins totas sas dimensions.
Comencèri quitament en 1980, en occitan sioplèt, per un article, Jaurés repatriat, que deviá prene plaça dins un dorsièr de las edic ions A u t r e m e n t, e que foguèt rebocat coma qualques autres que Romièg Pach ac ampèt dins un numerò especial de sa revista Aicí e Ara.
A l’epòca, se creèt a l’Universitat de Tolosa-Lo Miralh un DEA de Langue et Culture occitanes. Mas los candidats manquèron. Me sonèr on e prometèr i un trab alh sus Jaurés e Occitània. Sens quilhar lo det per demandar, lo faguèri en occitan, çò que deviá pas èsser plan reglamentari. Ataquèri la sostenéncia en occitan e los dos membres de la jurada seguiguèron. Acabat e c ompletat, lo publiquèri a V e n t Terral (1985) e, l’an d’aprèp, obtenguèt a Rodés, de las mans de Marc Censi, lo segond prèmi Joan Bodon.
De Jaurés a Jaurés…
Dròlle, dins de Sant Juèri a Albi, per partir al licèu, anavi esperar lo c arr i avenguda Joan Jaur és . E davalavi a Albi, plaça Joan Jaurés. Al licèu, la sala d’estudi èra la sala 3 ont una lausa rapelava que Jaurés i donava son cors de filosofia. E ensenhèri filosofia, sciéncias economicas e occitan pendent d’annadas al licèu de Caramauç. De Jaurés a Jaurés…
Coma lectura de vacanças entre la classa de primièra e la terminala, en me diguent : « Ara, la literatura es acabat ! », mon oncle, me b alhèt De la Réal ité du monde s e n s i b l e. La Despacha, e maites jorna ls, remembr ava tot còp lo sovenir de Jaurés, mas entre çò que legissiái sus Jaurés e çò que legissiái d’el, sentissiái que tot juntava pas. Quitament dins los articles mai politics de Jaurés, i aviá una vertadièra filosofia de l’òme, de l’istòria e quitament del mond, quicòm mai que l’afirmacion d’una rega o d’una tactica politicas. Sens aquò, l’audiéncia de Jaurés al prèp dels ob rièrs , dels païsans , del pichon mond coma dels politics que badavan s os discorses seriá pas jamai estada çò que sosquèt. E cresi ma i que jama i qu’es pa s amb d’idèa s qu’òm pòt anar ca p a Jaurés.
Coma o diguèt Charles-André Julien, grand istorian de la colonizacion e del Maghreb que son paire èra nascut a Saïs, al pè de Castras : « Plus que tout, et c’est un point sur lequel on n’a pas suffisamment insisté, Jaurès inspirait aux gens les plus simples, paysans et ouvriers, non se ul eme nt de la vénération mais une entière familiarit é. Le paysan qui le voyait assis au bord d’un talus arrêtait sa charrette, plantait l’aiguillon comme le dit la chanson occitane, puis, s’adressant à lui comme à un camarade, l’appelait : « Monsur Jan » (M. Jean), posait, sans aucune gêne, les questions qui l’intéressaient, puis, le soir, faisait plusieurs kilomètres à pied pour aller l’entendre avec une satisfaction extatique. […] Ceux qui ne voient en lui aujourd’hui que l’intellectuel, l’historien, le philosophe, mentent à sa mémoire . »
Non pas que Jaurés siá pas estat ni un istorian ni un filosòf e que pòsque pas menar a d’idèas ; tot lo contrari. A condicion de far coma lo païsan que s’arrestava pel camin e que plantava son agulhada.
Un Jaurés afrancimandit
Dempuèi mièg sègle, de 1959 a la debuta de la annadas 2000, Jaurés foguèt la preda d’istorians universitaris dont la formacion datava de l’epòca de çò que Sartre sonava lo marxisme indepassable e que lo despassèron pas jamai.
Cuol e camisa amb los partits franchimands d’esquèrra, vestiguèron Jaurés dels vièlhs petaces del materialisme istoric.
N’a vián sonque pel polit ic. Pr’aquò Jaurés comencèt per la filosofia : Escòla normala superiora, agregacion, professorat (dos ans a Albi, e de gaire sièis ans a la facultat de las Letras de Tolosa). Sostenguèt en 1892 sas tèsis en Sorbona, e n francés sus De la Réalité du Monde sensible, e en latin sus las fonts religiosas e idealistas del socialisme allemand.
A Albi, las nòtas completas del cors de filosofia de sa segonda annada d’ensenhament dormissián al fons d’un armari. Electron liure, non universitari e non encartat, me calguèt batalhar tres ans per aver l’autoriza cion de i metre lo nas. Comprenguèri lèu per de qué. L ‘ « especialista » universitària de Jaurés afirmava qu’aquel cors èra racionalista, critic a l’encontra la religion, inspirat de Kant e dels fi- losòfs d’Esclaire. I trapèri tot locontrari. Ne faguèri ma tèsi que sostenguèri en 1986, mas foguèri aculhit per la jurada coma un can al mièg d’un jòc de quilhas de uèit. Mon director de tès i, Luís Sala- Molins, que foguèt sol a me sosténer, refusèt de signar lo rapòrt de s os collègas istorians, un tolsan, l’autr e paris enc , e me diguèt : « Blanc, tu portes l’affaire sur la place publique. »
Jaurés sus la plaça publica
Aital faguèri. Amb una edicion crit ica del Cours de Philosophie (2005) puèi de De la Réalité du monde sensible (2009), puèi, ongan de sos Écrits et Discours théologicopolitiques, que fan lo ligam entre sa metafisica e sa politica. Lo combat de l’estampariá contra una censura que uèi es pas mai clericala-papista mas nacionala-republicana.
Per far reconéisser a Jaurés un estatut de filosòf a l’auçada dels pus bèls, e de mons tra r que çò qu’esclaira sa vida e son òbra es pas un marxisme primari mas si-ben sa pensada filosofica. Que per Jaurés una idèa val dins la mesura ont se pòt incarnar dins la vida e dins l’accion. Lo punt per ieu lo pus enfachinaire.
Lo tòme venent serà consacrat a la politica. Un projècte qu’a per noms : associacions, cooperativas, mutualas, federacion, al dintre de França tant coma d’Euròpa…
Jòrdi Blanc
• Tous les ouvrages édités par Vent T e r r a l sont disponibles sur le site internet : http://www.vent-terral.com/blog/
—
La légende noire du Soldat O
http://cdoc.fr/agenda.html
Le Centre Dramatique Occitan jouera cette pièce, mise
en scèn,e par André Neyton à :
Montfort/Argens (samedi 16 août ) ; Béziers-CIRDOC
(vendredi 12 septembre) ; Pourrières (Var) (samedi 20
septembre) ; La Seyne/Mer (dimanche 28 septembre) ;
Bandol (mardi 7 octobre) ; Bonneuil (Val de Marne)
(vendredi 7 ovembre) ; Septème -IEO (mardi 11
novembre ) : Pertuis (vendredi 14 novembre 2014 ;
Nîmes (mardi 25 novembre) ; Dégagnac (Lot)
(vendredi 28 novembre ) ; Pont Saint-Esprit (samedi 6
décembre ) ; Draguignan (mardi 9 décembre) ; …
